Gdański Zarząd Dróg i Zieleni

Wymiary

Wymiary max: 7,00 m x 5,20 m x 2,20 m

Usytuowanie

Gdańsk – Stare Miasto, plac przy ul. Podwale Staromiejskie na wysokości budynku nr 51

Współrzędne: 54.21′12″N 18.39′24″E

Data odsłonięcia

Pomnik wybudowano w 1969 roku. Pozostawał niewykończony do 2007 roku.

Autor projektu/wykonawca

Autorzy koncepcji: Wawrzyniec Samp, Wiesław Pietroń

Właściciel/opiekun

Administrator: Gdański Zarząd Dróg i Zieleni

Opis

Współczesny pomnik z jasnoszarych bloków granitowych z dekoracją reliefową, stojący na granitowym cokole i dwustopniowej podstawie cokołu. Pomnik upamiętnia wydarzenia wiązane z historią Polaków w Gdańsku.

Idea formy plastycznej pomnika nawiązuje do topora bojowego wbitego ostrzem w ziemię.

Dekoracja reliefowa i wypukłe napisy wykute w blokach granitowych cokołu i konstrukcji  pomnika odnoszą się do wydarzenia zwanego Rzezią Gdańska i wojny trzynastoletniej między Królestwem Polskim a Zakonem Krzyżackim oraz wydarzeń wojennych na Wybrzeżu w 1939 r. Na stronie wschodniej pomnika znajduje się napis o treści 1308 RZEŹ GDAŃSKA, na stronie północnej (na cokole) daty: 1454-1466, 1939 (czas trwania polsko-krzyżackiej wojny trzynastoletniej i rok wybuchu II wojny światowej), a na stronie zachodniej napis: 1410-1945. TYM CO ZA POLSKOŚĆ GDAŃSKA. Na stronie południowej znajdują się wykute (litery wklęsłe) nazwiska autorów projektu: W. PIETROŃ, W. SAMP.

Reliefowa dekoracja rzeźbiarska przedstawia na stronie wschodniej pomnika postać kobiety z dzieckiem w ramionach, z zabitymi u stóp, na tle krzyży i postaci rycerzy. Na stronie zachodniej zobrazowana została postać żołnierza z czasów II wojny światowej oraz rycerza wspierających się na mieczach. W tle znajdują się przedstawienia Orła (godła państwa polskiego), czołgu, kotwicy, okrętowego koła sterowego, postacie w strojach historycznych oraz herb Gdańska i godło Pomorza - herb z Gryfem Pomorskim.

Ponadto na stronie północnej monumentu, na cokole, umieszczona jest tablica z polerowanego granitu z napisem wgłębnym, złoconym, o treści: PAMIĘCI POLAKÓW GDAŃSKICH, KTÓRZY ZGINĘLI ZA POLSKOŚĆ GDAŃSKA W NIEMIECKICH WIĘZIENIACH, OBOZACH KONCENTRACYJNYCH I INNYCH MIEJSCACH KAŹNI W LATACH 1939-1945. PREZYDENT I RADA MIASTA GDAŃSKA, KOŁO POLONII GDAŃSKIEJ, TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ GDAŃSKA oraz na odrębnej płycie, poniżej( na powierzchni bocznej podstawy) fragment z Pieśni XII Jana Kochanowskiego : A JEŚLI KOMU DROGA OTWARTA DO NIEBA –  TYM CO SŁUŻĄ OJCZYŹNIE. Jan Kochanowski

Pomnik upamiętnia wydarzenia historyczne związane z Rzezią Gdańską w 1308 r., która w rzeczywistości raczej była wynikiem zerwania wojennego sojuszu polsko-krzyżackiego niż propolskiej postawy mieszkańców Gdańska, z polsko-krzyżacką wojną trzynastoletnią oraz wydarzeniami wojennymi dotyczącymi polskich gdańszczan w latach 1939-1945.

Wojna trzynastoletnia wybuchła z inicjatywy szlachty i miast Prus, którzy niezadowoleni z monopolu gospodarczego i politycznego Państwa Zakonnego, chcąc  uzyskać prawa obowiązujące w Polsce zwrócili się o inkorporację do Królestwa Polskiego. Ostatecznie w wyniku wojny Państwo Zakonne stało się lennikiem Polski, Pomorze Gdańskie  z Gdańskiem oraz Ziemia Chełmińska z Toruniem wróciły do Korony Polskiej, przyłączone zostały Malbork, Dzierzgoń, Sztum, Elbląg i Warmia, ponadto Krzyżacy zrzekli się ziemi michałowskiej i biskupstw warmińskiego i chełmińskiego.

Tablica upamiętniająca śmierć Polaków Gdańskich „ PAMIĘCI POLAKÓW…”  oraz cytat z Pieśni  Jana Kochanowskiego zostały umieszczone w maju 2008 r. z inicjatywy Koła Polonii Gdańskiej i Towarzystwa Przyjaciół Gdańska.