Na gdańskich drogach jest coraz bezpieczniej. Systematycznie spada liczba wypadków drogowych, w których coraz mniejsza liczba osób traci życie, bądź doznaje poważnych obrażeń. Obrazują to statystyki Komendy Miejskiej Policji w Gdańsku zawierające dane o występujących w mieście zdarzeniach drogowych z udziałem kierowców, pieszych oraz rowerzystów.
Liczby są dowodem na pozytywny trend w aspekcie poprawiającego się z roku na rok bezpieczeństwa w ruchu drogowym w Gdańsku. Na zmniejszającą się liczbę wypadków wypływ ma wiele czynników. Z jednej strony to rosnąca odpowiedzialność kierowców i przestrzeganie przez nich przepisów ruchu drogowego. Nie bez znaczenia jest także coraz lepszy stan techniczny miejskiej infrastruktury komunikacyjnej, jak również użytkowanych pojazdów. Z drugiej strony poprawa bezpieczeństwa w ruchu drogowym jest efektem wdrażanych rozwiązań systemowych realizowanych przez Miasto Gdańsk za pośrednictwem poszczególnych jednostek, w tym Gdańskiego Zarządu Dróg i Zieleni, jak również Miejskiego Inżyniera Ruchu oraz Pełnomocników Prezydenta Miasta Gdańska ds. Komunikacji Rowerowej oraz ds. Pieszych.
Warte odnotowania jest, że działania podejmowane na rzecz najmniej chronionych uczestników ruchu drogowego, czyli pieszych i rowerzystów nie są realizowane kosztem kierowców. Ogólnopolskie niezależne raporty tworzone przez firmy Yanosik czy Oponeo, przygotowywane co roku dla dużych miast w Polsce, klasyfikują Gdańsk – mimo wielu wprowadzonych zmian – w ścisłej czołówce tych, po których, w ocenie kierowców, jeździ się najlepiej. Potwierdza to tezę, że tworzenie stref zamieszkania, czy ograniczanie prędkości do 30 km/h oraz inne działania uspokajające ruch nie wpływają negatywnie na zmniejszenie płynności ruchu.
GDAŃSKIE PROGRAMY STRATEGICZNE I DZIAŁANIA PROJEKTOWE
Jednym z prowadzonych działań jest zainaugurowany w 2010 roku Gdański Program Uspokojenia Ruchu, który w kolejnych latach został przekształcony w Gdański Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego na lata 2016 – 2030. To dokument strategiczny, określający kierunki polityki miasta w zakresie działań zmierzających do redukcji zagrożenia życia i zdrowia związanego z ruchem drogowym.
Gdański Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego opiera się na trzech głównych filarach: infrastruktura, zarządzanie, edukacja.
Wśród działań infrastrukturalnych wymienić należy przebudowy poszczególnych odcinków dróg, skrzyżowań, ciągów pieszych i rowerowych, jak również wdrażanie zmian w organizacji ruchu. Należą do nich m.in. wyznaczanie stref Tempo 30, budowa azyli dla pieszych i rowerzystów, montaż progów zwalniających, wykonanie wyniesionych przejść dla pieszych oraz skrzyżowań, mini rond, zawężeń jezdni, przystanków wiedeńskich, antyzatok autobusowych, odwracanie kierunków ruchu czy wprowadzanie ulic jednokierunkowych.
Od 2014 roku w Gdańsku realizowany jest Program budowy i modernizacji chodników. Dzięki niemu w mieście wybudowano i zmodernizowano kilkadziesiąt kilometrów ciągów przeznaczonych dla pieszych. Kryteria wyboru lokalizacji typowanych do programu pozostają niezmienne – najważniejsze są stan techniczny chodnika, intensywność ruchu, znaczenie komunikacyjne oraz zapewnienie mieszkańcom dogodnego i bezpiecznego dojścia do przystanków komunikacji miejskiej, placówek oświatowych oraz innych budynków użyteczności publicznej. Część z tych inwestycji łączona jest z innymi działaniami, np. remontem schodów, utwardzeniem nawierzchni, remontem nawierzchni bitumicznej jezdni, instalacją oświetlenia czy wykonaniem odwodnienia.
ZARZĄDZANIE I NADZOROWANIE
Od 2012 r. w Gdańsku działa Miejska Rada Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, która jest organem doradczym Prezydenta Miasta Gdańska w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego. W jej skład wchodzą przedstawiciele Rady Miasta Gdańska, Gdańskiego Zarządu Dróg i Zieleni, Wydziału Edukacji Urzędu Miejskiego, Komendy Miejskiej Policji, Komendy Wojewódzkiej Policji, Straży Miejskiej, Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej, Politechniki Gdańskiej, Pomorskiej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, Gdańskiego Centrum Profilaktyki Uzależnień, Pełnomocnika Prezydenta ds. Komunikacji Rowerowej. Jej celem jest kreowanie polityki bezpieczeństwa ruchu drogowego zmierzającej do zmniejszenia liczby śmiertelnych i rannych ofiar wypadków drogowych w Gdańsku, a w szczególności wdrażanie Miejskich Programów BRD.
Poza Miejską Radą BRD, co tydzień odbywają się posiedzenia Komisji ds. bezpieczeństwa i organizacji ruchu drogowego oraz Komisji ds. tymczasowych organizacji ruchu drogowego. Złożone z przedstawicieli różnych jednostek – Policji, Straży Miejskiej, Gdańskiego Zarządu Dróg i Zieleni, Zarządu Transportu Miejskiego, Gdańskich Autobusów i Tramwajów, a także zaproszonych gości – mieszkańców, przedstawicieli Rad Dzielnic – analizują miejskie inwestycje i remonty pod kątem bezpieczeństwa w czasie prac budowlanych oraz po ich zakończeniu. Obradom poddawane są również rozwiązania na poszczególnych ulicach zaproponowane przez Gdańszczan.
EDUKACJA
Program Gotowi do Drogi – Autochodzik, którego organizatorem jest Gdański Zarząd Dróg i Zieleni, obecny jest w gdańskich szkołach podstawowych, a także przedszkolach od 2012 roku. Biorą w nim udział dzieci w wieku od 6 do 8 lat. Dzięki programowi najmłodsi uczniowie i przedszkolaki uczą się podstawowych zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym, nie tylko jako piesi, ale również rowerzyści czy pasażerowie. Wiedza oraz umiejętności biorących udział w programie dzieci kształtowane są w przystępny, dostosowany do wieku sposób na specjalnie przygotowanych lekcjach i z wykorzystaniem atrakcyjnych materiałów edukacyjnych, od kolorowanek do „Miasteczek drogowych Autochodzik". W minionych latach szkoły i przedszkola otrzymywały również zestawy kamizelek odblaskowych czy apteczek pierwszej pomocy. W ramach programu Gotowi do Drogi Autochodzik organizowane są także konkursy plastyczne np. na świąteczne „Odblaskowe bombki”, czy „Odblaski dla babci i dziadka”. Uczniowie biorą również udział w piknikach rowerowych i zawodach sportowych Autoriada, które odbywają się w czerwcu i stanowią zwieńczenie rocznego cyklu programu.
Gotowi do Drogi – Autochodzik to ponadto kampanie społeczne, jak „Koła Stop – Robisz Krok”, uczulająca najmłodszych na bezpieczne przechodzenie przez jezdnię, czy „ZZ – Zawsze Zapinam Pasy Bezpieczeństwa”, przypominająca o konieczności zapinania pasów bezpieczeństwa podczas podróży samochodem.
Program skierowany jest nie tylko do najmłodszych uczestników ruchu drogowego. Zaangażowani w nim są również rodzice i opiekunowie, a także nauczyciele, którzy wykonują z dziećmi poszczególne zadania. Specjalnie dla nich opracowano gotowe scenariusze lekcji wraz ze wskazówkami na temat realizacji programu. Nauczyciele mają również okazję wziąć udział w specjalnych szkoleniach i warsztatach z zakresu metodyki prowadzenia zajęć z wychowania komunikacyjnego, planowania i prowadzenia spacerów edukacyjnych pod kątem edukacji komunikacyjnej, pierwszej pomocy, wykorzystania dramy jako elementu nauki zasad ruchu drogowego i innych.
Co roku w programie Gotowi do Drogi – Autochodzik bierze udział ok. 4500 dzieci z gdańskich podstawówek oraz przedszkoli. Do każdej pierwszej klasy szkół trafiają m.in. zestawy plakatów, scenariusze lekcji dla nauczycieli, pomoce dydaktyczne dla dzieci oraz rodziców i opiekunów, a także legitymacje dla dzieci. Po zakończeniu programu jego uczestnicy uzyskują tytuł Wzorowych Uczestników Ruchu Drogowego.
Gdańsk jest również pomysłodawcą i organizatorem kampanii dla szkół i przedszkoli Rowerowy Maj, która ewoluując przez ostatnie lata stała się akcją ogólnopolską, w której udział bierze kilkadziesiąt miast. Rowerowy Maj to największa kampania w Polsce promująca zdrowy tryb życia i zrównoważoną mobilność wśród dzieci przedszkolnych, uczniów szkół podstawowych, grona nauczycielskiego oraz rodziców i opiekunów. Rowerowy Maj, poprzez zabawę połączoną z elementami rywalizacji, popularyzuje rower jako środek transportu do szkoły, uczy dobrych i zdrowych nawyków, które utrzymują się również po zakończeniu kampanii. Rowerowy Maj skutecznie zmienia okolice szkół i przedszkoli na bardziej bezpieczne i przyjazne rowerzystom, zmniejszając liczbę samochodów dowożących dzieci i motywując samorządy do inwestycji prorowerowych. Zasady kampanii są bardzo proste: każdy przedszkolak, uczeń i nauczyciel, który w maju dotrze na lekcje w sposób aktywny: na rowerze, hulajnodze, rolkach czy deskorolce, otrzymuje naklejki do rowerowego dzienniczka i na wspólny plakat klasowy. Dla najaktywniejszych uczestników, klas i placówek przewidziane są atrakcyjne nagrody.
Dla dorosłych odpowiednikiem kampanii Rowerowy Maj jest kampania społeczna Rowerem do pracy – Kręć kilometry dla Gdańska, która co roku bije rekordy popularności pod względem liczby uczestników i ich aktywności.
EFEKTY
Obniżanie prędkości
Program Uspokojenia Ruchu oparty jest o dwa podstawowe założenia. Pierwszy z nich to poprawa bezpieczeństwa niechronionych uczestników ruchu drogowego – pieszych i rowerzystów. Drugi to zmniejszanie prędkości poruszających się po gdańskich ulicach pojazdów. Te dwa cele przyświecają zmianom, jakie wprowadzane są na gdańskich ulicach, zarówno na głównych arteriach komunikacyjnych, jak al. Zwycięstwa i al. Grunwaldzka, a także na ulicach lokalnych. Poprzez obniżanie dopuszczalnych prędkości likwidowane są biegnące przez miasto "autostrady", na których kierowcy często przekraczali i tak podwyższoną dopuszczalną prędkość. Z kolei na ulicach dzielnicowych i osiedlowych obniżenie prędkości ma na celu przywrócenie im charakteru dróg lokalnych, dojazdowych do posesji czy budynków mieszkalnych i zmniejszenie ich funkcji czysto tranzytowej.
Nie sposób nie wspomnieć o montowanych w pobliżu szkół sygnalizatorów mierzących prędkość pojazdów wyświetlających przy tym charakterystyczne zielone i czerwone „buźki”, co skłania kierowców do wolniejszej jazdy w miejscach szczególnie uczęszczanych przez dzieci i młodzież.
Strefy Tempo 30 i ronda
Aby uspokoić ruch stosowane są również inne rozwiązania. To m.in. strefy Tempo 30, które obejmują obecnie ponad 66% sieci drogowej w Gdańsku – w sumie strefy Tempo 30 liczą 616,9 km dróg. Takie strefy, gdzie kierowcy mogą poruszać się z prędkością nie większą niż 30km/h od lat tworzone są na ulicach miast w Niemczech, Holandii czy krajów skandynawskich. Gdańsk był pierwszym miastem w Polsce, gdzie zdecydowano się na taki sposób uspokojenia ruchu. Niesie on ze sobą wiele korzyści, bo niższa prędkość pojazdów to nie tylko mniejsze ryzyko wypadku, ale także mniejsza emisja spalin oraz niższy poziom hałasu.
Powstawanie stref Tempo 30 pociąga za sobą kolejne rozwiązania poprawiające bezpieczeństwo w ruchu drogowym. To budowa skrzyżowań równorzędnych oraz o ruchu okrężnym. W miejscach, gdzie z powodu ograniczonej widoczności dochodziło do wymuszeń pierwszeństwa przejazdu, które w niektórych przypadkach kończyły się kolizjami powstają ronda. Dzięki nim przejazd przez skrzyżowania staje się bezpieczniejszy i płynniejszy.
Zawężenie jezdni, azyle dla pieszych, antyzatoki autobusowe
Poprawę bezpieczeństwa pieszych i rowerzystów można osiągnąć zawężając jezdnię przez zmniejszanie liczby pasów. Przy przejściach dla pieszych wyznaczane są strefy wyłączone z ruchu, a także budowane są azyle. Dzięki nim w miejscach o dużym natężeniu ruchu piesi mają do pokonania mniejszą liczbę pasów ruchu.
Inną formą uspokojenia ruchu jest budowa antyzatok autobusowych. W tym przypadku droga zawężana jest w taki sposób, że z dwóch pasów powstaje jeden na środku jezdni, na którym obowiązuje ruch dwukierunkowy. Takie rozwiązanie to z jednej strony większa przestrzeń przystankowa dla pasażerów komunikacji miejskiej, a z drugiej wymuszenie na kierowcach ostrożniejszej i wolniejszej jazdy z uwagi na możliwość nadjechania pojazdu z naprzeciwka.
Przejścia sugerowane
Zwiększeniu poziomu uspokojonego ruchu w Gdańsku służą także sugerowane przejścia dla pieszych. Pełnią one tę samą rolę co tradycyjne przejścia wyposażone w znaki pionowe i poziome, ale pozostają nieoznakowane. Dostosowane są jednak technicznie do przekraczania jezdni, drogi dla rowerów czy torowiska. To dostosowanie to w praktyce np. obniżenie krawężnika czy wyspa azylu na środku jezdni.
Przejścia sugerowane wyznaczane są głównie na ulicach lokalnych, w strefach Tempo 30, gdzie ruch jest mało intensywny oraz towarzyszą mu elementy infrastruktury uspokajającej. Daje to pieszym swobodę w wyborze miejsca przechodzenia przez jezdnię, przy jednoczesnym zachowaniu ostrożności. Z kolei u kierowców przejścia sugerowane wzmagają koncentrację w obserwowaniu sytuacji na drodze oraz w jej bezpośrednim otoczeniu i skłaniają do jazdy z niższą prędkością.
Odwrócenie kierunku ruchu
Poprawie bezpieczeństwa na niektórych ulicach Gdańska służy także odwrócenie kierunku ruchu na drogach jednokierunkowych. Najbardziej jaskrawym przykładem jest zmiana organizacji ruchu na ul. Piramowicza. Polegała ona na odwróceniu kierunku ruchu od al. Hallera w stronę al. Zwycięstwa. Po zmianach pojazdy poruszają się od al. Zwycięstwa do al. Hallera.
Ta zmiana przyniosła wymierną korzyść, jaką jest praktyczne wyeliminowanie niebezpiecznych sytuacji na skrzyżowaniu ul. Piramowicza i al. Zwycięstwa. A nie zawsze tak było. Przed wprowadzeniem zmian, z powodu ograniczonej widoczności dochodziło tam do wymuszeń pierwszeństwa przejazdu czy wręcz potrąceń rowerzystów, poruszających się jednym z głównych ciągów rowerowych w naszym mieście, przez kierowców włączających się do ruchu w al. Zwycięstwa. Od momentu wprowadzenia zmian w organizacji ruchu nie odnotowano ani jednego niebezpiecznego zdarzenia drogowego z udziałem rowerzystów. Zmiany przyczyniły się ponadto do uspokojenia ruchu drogowego w tym rejonie poprzez przywrócenie ul. Piramowicza charakteru drogi lokalnej.
Progi zwalniające i słupki
W realizowanym programie uspokajania ruchu drogowego GZDiZ sięga również po rozwiązania, jakie daje zastosowanie fizycznych elementów spowalniających ruch – progów zwalniających czy słupków. W ostatnich latach tego typu elementy zamontowano na wielu gdańskich ulicach. Celem progów jest wymuszenie na kierowcach obniżenie prędkości, dzięki której możliwe będzie bezpieczne pokonanie takiej "przeszkody". Słupki natomiast sprawiają, że jezdnia staje się optycznie zawężona, co również skłania kierowców do zdjęcia nogi z gazu. Tego typu elementy infrastruktury budowane są przed przejściami dla pieszych, szczególnie w rejonie placówek edukacyjnych. Coraz częściej w Gdańsku stosowane są również wyniesione przejścia dla pieszych, a nawet całe tarcze skrzyżowań.
Takie zmiany uspokajające ruch to nie tylko realizacje zadań z zakresu bezpieczeństwa przez jednostki miejskie. Na taką potrzebę zwracają uwagę również inwestorzy prywatni, którzy modyfikując układ drogowy sąsiadujący np. z nowym osiedlem mieszkaniowym, w ramach podpisanych z GZDiZ umów drogowych nie tylko poszerzają jezdnie czy budują nowe chodniki lub miejsca postojowe, ale także stosują wspomniane wyżej rozwiązania zmniejszające ryzyko wystąpienia niebezpiecznej sytuacji na drodze.
Sygnalizacja świetlna
Kolejnym z działań uwzględniających priorytet bezpieczeństwa ruchu drogowego, a jednocześnie dostosowanych do potrzeb i komfortu pieszych jest modernizacja sygnalizacji świetlnych. Za każdym razem decyzja o konieczności stosowania sygnalizacji świetlnej jest szczegółowo analizowana, następnie dopasowuje się rozwiązanie odpowiadające potrzebom zidentyfikowanym w danym miejscu. Wybrane i przetestowane rozwiązanie, po otrzymaniu pozytywnej opinii Komisji Bezpieczeństwa i Organizacji Ruchu Drogowego jest implementowane na przejściu dla pieszych bądź przejeździe rowerowym.
Z puli dostępnych rozwiązań w zależności od warunków ruchu panujących na skrzyżowaniu wykorzystujemy sygnalizacje świetlne o sygnale nadawanym w każdym cyklu, sygnalizacje wzbudzane na żądanie pieszego, czy też o stałym sygnale zielonym dla pieszych, przerywanym w momencie wykrycia pojazdu samochodowego. PELIKAN, bo tak nazywa się taki system sygnalizacji, funkcjonuje na coraz większej liczbie skrzyżowań w Gdańsku. Z myślą o pieszych przy sygnalizatorach montowane są dodatkowe komory, wyświetlające sygnał o możliwym pojawieniu się na jezdni pieszych. Ponadto dodatkowe sygnalizatory ostrzegają pieszych przy przechodzeniu przez torowiska tramwajowe, a motorniczych o możliwości wejścia na torowisko pieszego. Coraz częściej korzysta się z automatycznej detekcji pieszych oraz rowerzystów np. detektorów termowizyjnych i wideodetekcji.
Bezpieczeństwo i komfort przejścia czy przejazdu przez jezdnię jest sprawdzane na etapie projektu, a w przypadku skrzyżowań objętych Systemem Sterowania Ruchem Tristar ich działanie jest na bieżąco nadzorowane.
W zakresie infrastruktury oświetleniowej realizowane są również zadania, polegające na dodatkowym doświetlaniu przejść dla pieszych.
