Wielka Aleja Lipowa założona została w latach 1768 - 1770 r. Kolejne nasadzenia miały miejsce około 1815 r. Następne uzupełnienia pochodzą z czasu przedwojennego i powojennego.
Po wojnie nie zachowano jednorodnego składu gatunkowy Alei sadząc lipy kilku gatunków, zmieniono też moduł nasadzeń. Wielka Aleja Lipowa to czterorzędowa kompozycja przestrzenna o długości 2,042 km, szer. 34,53. Pierwotnie obsadzona 1416 lipami holenderskimi (po 354 w każdym rzędzie). Po II Wojnie Światowej podczas prac konserwatorskich doliczono się w Alei 1311 drzew. W latach 70 tych XX wieku w związku z wzmożonym zamieraniem drzew spowodowanym pracami budowlanymi w układzie komunikacyjnym dosadzono ok. 220 lip.
W 1997 roku ówczesny Wojewódzki Konserwator Zabytków stwierdził, że z uwagi na stan Wielkiej Alei Lipowej oraz niewystarczającą poprawę uzyskaną poprzez działania pielęgnacyjne należy przeprowadzić odnowę Alei. Obecnie Aleja liczy niespełna 700 drzew. Wiek drzew jest bardzo zróżnicowany od kilkunastu lat do 250. W wieku powyżej 70 lat jest ponad 400 drzew. Ponad 100 ma 250 lat.
Wielka Aleja Lipowa wpisana do rejestru zabytków została w 1967 r. pod numerem 285. Autorem projektu Alei jest kapitan Patzer, a jej fundatorem burmistrz miasta Gdańska Daniel Gralath. Dziś pozostaje jako jedna z najstarszych w Europie.
Rewaloryzacja Wielkiej Alei Lipowej (aktualizacja 12.12.2018)
Gdański Zarząd Dróg i Zieleni na drugą połowę grudnia zaplanował wycinkę 19 martwych drzew w Wielkiej Alei Lipowej w ciągu Al. Zwycięstwa w Gdańsku. Drzewa są w złym stanie technicznym i bezpośrednio zagrażają bezpieczeństwu publicznemu.
Prace odbędą się na podstawie decyzji wydanej przez Miejskiego Konserwatora Zabytków (BMKZ.6131.168.2018.GS) z dn. 22.03.2018 r. Rozpoczęcie prac zaplanowaliśmy na 20 grudnia (czwartek). Wycinka i uprzątnięcie potrwa 3 dni tj. do 22 grudnia (sobota).
Wielka Aleja Lipowa biologicznie znajduje się w ostatnim stadium zamierania. Na wielu odcinkach szpalery drzew już zanikły. Wykonywane co roku przeglądy techniczne drzewostanu wykazują pogarszający się z roku na rok stan zdrowotno-techniczny drzew rosnących w Alei. Niemal połowa drzew kwalifikuje się do usunięcia lub dokonania ich poważnej redukcji. Na bieżąco dokonujemy analizy w zakresie pilności wycięcia poszczególnych drzew i kwalifikujemy do usunięcia wyłącznie te egzemplarze, które mogą zagrażać bezpieczeństwu.
Prace wykonujemy w miarę potrzeb. Cięcia sanitarno-techniczne wykonywane są na bieżąco. Kiedy jest to konieczne dokonujemy wycinki. W ostatnich latach wykonano następujące prace (wszystkie prace za zgodą i pod nadzorem właściwego Konserwatora Zabytków):
- w 2016 r. wyciętych zostało 29 drzew (z sugerowanych przez ekspertów 240 sztuk);
- w 2014 r. wyciętych zostało 22 drzewa, dokonano cięć koron najstarszych drzew;
- w 2009 r. odbyły się cięcia pielęgnacyjne drzew, których gałęzie wrastały w trakcję torowiska;
- w 2007 roku wyciętych zostało 30 drzew, dokonano również cięć sanitarnych i redukcyjnych drzew.
Planowane prace na 2019 rok:
Aktualizacja i digitalizacja inwentaryzacji i gospodarki drzewostanem Wielkiej Alei Lipowej w aplikacji GIS.
Aplikacja umożliwia przechowywanie, analizę i edycję danych. Każde drzewo w Alei będzie miało swoją elektroniczną „kartę”. Zawierać ona będzie informacje dotyczące:
- dokładnej lokalizacji drzewa, jego parametrów i wieku,
- stanu zdrowotnego, wszystkich zabiegów wykonanych i planowanych na danym egzemplarzu,
- prowadzenie takiej karty umożliwi porównanie stanu drzewa w kolejnych latach.
W aplikacji odnotowywane i analizowane będą również działania w otoczeniu drzew, a także wykonywane w obrębie Alei inwestycje. Znajdą się tam informacje o awariach i nieprzewidzianych zdarzeniach, planowanych wycinkach i nasadzeniach.
Aplikacja jest narzędziem pozwalającym na analizę istniejącej bazy danych, sporządzanie statystyk, zestawień i porównań. Ułatwi prace związane z utrzymaniem i pielęgnacją istniejącego drzewostanu oraz planowaniu dalszych działań.
Prace w drzewostanie w ciągu sezonu wegetacyjnego w 2019 r.:
- wykonanie inwentaryzacji drzewostanu wraz z jego waloryzacją,
- częściowa wymiana gruntu i zastosowanie substancji hormonalnych oraz preparatów mikoryzowych w celu poprawy struktury gleby (ostateczny zakres i rodzaj prac na podstawie decyzji właściwego urzędu konserwatora zabytków),
- usunięcie posuszu z koron drzew (ostateczny zakres prac na podstawie decyzji właściwego urzędu konserwatora zabytków).
Wiosną przedstawimy harmonogram dalszych działań zmierzających do rewitalizacji Wielkiej Alei Lipowej.
Rewaloryzacja Wielkiej Alei Lipowej. Plan działań na kolejne lata - marzec 2019
Badania archeologiczne i środowiskowe. Aktualizacja inwentaryzacji Wielkiej Alei Lipowej - maj 2019
Często zadawane pytania:
1. Po co potrzebna jest rewaloryzacja Wielkiej Alei Lipowej?
Wielka Aleja Lipowa w sensie biologicznym znajduje się w ostatnim stadium zamierania. Na wielu odcinkach szpalery drzew już zanikły. Po wojnie zachwiano jednorodny skład gatunkowy Wielkiej Alei sadząc lipy kilku gatunków, zmieniono też moduł nasadzeń. Rewaloryzacja Alei będzie polegać na odtworzeniu wszystkich czterech szpalerów lipowych na całej długości, przywróceniu oryginalnego gatunku lipy holenderskiej oraz przywróceniu historycznego modułu nasadzeń.
2. Jakie są założenia rewaloryzacji Wielkiej Alei Lipowej?
Rewaloryzacja będzie przebiegać etapami. Najprawdopodobniej będzie ich 5-6.
Prawdopodobnie rozpocznie się od strony Wrzeszcza na odcinku od początku Traktu Konnego do Opery. Lipy sadzone będą jednocześnie w czterech szpalerach danego odcinka. Największym problemem procesu Rewaloryzacji będzie wcześniejsze usuniecie kolizji drzew z siecią uzbrojenia podziemnego Alei Zwycięstwa oraz infrastruktura naziemną komunikacji tramwajowej.
3. Czy Zarząd Dróg posiada wszystkie wymagane pozwolenia na prowadzone w 2017 roku cięcia?
Zgodnie z art. 83a Ustawy o Ochronie Przyrody – zgodę na usunięcie drzewa (lub drzew) z terenu nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków wydaje Wojewódzki Konserwator Zabytków. W przypadku Gdańska – uprawnienia Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora zabytków na obszarze, na którym położona jest Wielka Aleja Lipowa, przejął Miejski Konserwator Zabytków. Stało się to na podstawie podpisanego 5.11.2015 roku porozumienia między Wojewodą Pomorskim a Prezydentem Miasta Gdańska.
7.06.2016 roku Zarząd Dróg i Zieleni wystąpił z wnioskiem do Miejskiego Konserwatora Zabytków o zgodę na wykonanie wycinki 29 obumarłych drzew w Wielkiej Alei Lipowej i jej pobliżu. Zgoda została wydana 22 lipca 2016 roku.
4. Czy wycinka była zgodna z wydanym pozwoleniem?
Wycinka była zgodna z treścią decyzji. Usunięte zostały drzewa, które wyszczególnione zostały w decyzji Miejskiego Konserwatora Zabytków (opisane przy pomocy określonych w Ustawie o Ochronie przyrody parametrów, czyli: obwodów, stanu zdrowotnego oraz numerów działek, na których rosną).
5. Dlaczego pojawiają się sugestie, że wycięte zostały inne drzewa, niż w wydanej decyzji?
Załącznikiem do wniosku do konserwatora o pozwolenie na wycinkę drzew w Wielkiej Alei był plan sytuacyjny tego rejonu. Ponieważ drzewa przeznaczone do usunięcia nie zostały naniesione na plan w sposób precyzyjny, to inspektor ZDiZ wskazał ich lokalizację w terenie tuż przed samą wycinką w oparciu o treść decyzji konserwatora. Plan sytuacyjny analizowany w oderwaniu od treści decyzji (bez uwzględnienia innych parametrów) może prowadzić do błędnych wniosków.
6. Dlaczego wyciętych zostało tak dużo drzew?
Wykonywane co roku przeglądy techniczne drzewostanu wykazują pogarszający się z roku na rok stan zdrowotno-techniczny drzew rosnących w Wielkiej Alei. Zgodnie ze wskazaniami zewnętrznych specjalistów wykonujących przeglądy – niemal połowa drzew kwalifikuje się do usunięcia lub dokonania ich poważnej redukcji.
W oparciu o te wskazania Zarząd Dróg i Zieleni dokonuje dodatkowej analizy w zakresie pilności wycięcia poszczególnych drzew i kwalifikuje do usunięcia wyłącznie te egzemplarze, które mogą zagrażać bezpieczeństwu użytkowników Alei. Dlatego tez w tym roku wyciętych zostało blisko 30 drzew z sugerowanych przez ekspertów 240.
7. Dlaczego nagle w 2017 roku zaczęto dokonywać cięć, w poprzednich latach powstrzymując się od tych zabiegów?
Cięcia sanitarno-techniczne wykonywane są na bieżąco. Poprzednie takie zabiegi wykonano w 2014 roku (wycinka 22 drzew oraz cięcia koron najstarszych drzew – wszystkie prace za zgodą Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków). Wcześniej, w 2009 roku odbyły się cięcia pielęgnacyjne drzew, których gałęzie wrastały w trakcję torowiska (prace również pod nadzorem konserwatora). W 2007 roku wyciętych zostało 30 drzew, dokonano również cięć sanitarnych i redukcyjnych drzew w Alei (zgoda konserwatora).
8. Skoro tegoroczne cięcia się zakończyły, dlaczego wciąż oznakowanych jest tak wiele drzew w Alei?
Oznakowanie widoczne obecnie na drzewach nie jest oznakowaniem stosowanym przez Zarząd Dróg i Zieleni w Gdańsku. Dotychczasowe rozeznanie nie wskazało sprawców. Ponieważ bardzo zależy nam na wyjaśnieniu jak doszło do tej sytuacji, wszystkie osoby posiadające informacje na ten temat, prosimy o kontakt. Mail: info@gzdiz.gda.pl albo za pośrednictwem profilu Zielona Strona Gdańska (@zielonastronagdanska) na Facebooku.
9. Dlaczego w miejsce wycinanych drzew nie sadzi się nowych?
Wnioski konserwatorskie do koncepcji rewaloryzacji Wielkiej Alei Lipowej wskazują na konieczność pełnej odnowy Alei po uprzedniej analizie stanu zdrowotnego drzew, przywrócenie pierwotnych modułów nasadzeń i utrzymanie właściwego-historycznego układu osi poszczególnych rzędów. Także zachowanie najbardziej spójnych fragmentów starodrzewu i ewentualnie pojedynczych drzew o największej wartości, jak również wprowadzenie jednorodnych pod względem wieku, obwodów, wysokości kształtu korony nowych nasadzeń z drzew starszych w wyznaczonych uprzednio rzędach i modułach.
Ponadto, dosadzanie pojedynczych młodych drzew pomiędzy już istniejącymi nasadzeniami, mocno ogranicza możliwość ich prawidłowego rozwoju. Przede wszystkim z uwagi na niekorzystne warunki wzrostu w sąsiedztwie starych egzemplarzy.
10. W 2014 roku korony lip zostały przycięte. Czy ta praca nie poszła na marne, skoro teraz drzewa te wycięto.
Staramy się przedłużyć życie starych drzew w Alei, jak długo jest to możliwe. Temu właśnie służyły prowadzone w poprzednich latach cięcia przywracające statykę. Niestety proces zamierania Alei postępuje. Jednak dzięki przeprowadzonym cięciom udaje się unikać dramatycznych zdarzeń, związanych z upadaniem konarów lub wywrotami drzew. Dzięki odciążeniu drzew, wycince poddajemy tylko egzemplarze w najgorszym stanie.
Pliki do pobrania: