Gdański Zarząd Dróg i Zieleni

Wymiary:

Cokół: prostopadłościan 50,00 cm x 100,00 cm x 100,00 cm

Kolumna: średnica 45,00 cm, wysokość 205,00 cm, głowica: 65,00 cm x 65,00 cm x 65,00 cm

Wysokość figury Jana Heweliusza: ca. 100 cm

Średnica obręczy obrazującej orbity: ca. 200 cm

Wysokość całości pomnika ca. 5 m

Usytuowanie:

Gdańsk - Stare Miasto. Pierwotnie usytuowany na skwerze przy ul. Korzennej naprzeciwko Ratusza Staromiejskiego. Przy zmianie koncepcji aranżacji skweru przy ul. Korzennej pomnik został przeniesiony na zieleniec przy ulicy Wodopój, fundatorem miejsca lokalizacji i prac konserwatorskich był Hotel Mercury Hevelius Gdańsk.
Współrzędne: 54.21’06,7”N   18.38’59”E

Data odsłonięcia:

18.02.1973 r. – na skwerze przy ul. Korzennej

08.12.2004 r. – po przeniesieniu, na zieleńcu przy ul. Wodopój

Autor projektu/wykonawca:

Inicjator budowy pomnika: Gdański klub Towarzystwa Przyjaciół Dzieci „Neptun”

Rzeźbiarz: Michał Gąsienica-Szostak

Fundator konserwacji i nowej lokalizacji z 2004 r.: Hotel Mercure Hevelius Gdańsk

Właściciel/opiekun:

Administrator: Gdański Zarząd Dróg i Zieleni

Opis:

Współczesny pomnik z piaskowca, w formie okrągłej kolumny z głowicą w kształcie sześcianu, stojący na prostopadłościennym cokole i okrągłej, płaskiej podstawie z płyt z polerowanego ciemnoszarego granitu, upamiętniający postać wybitnego naukowca, gdańszczanina Jana Heweliusza. Na głowicy kolumny umieszczona została postać Heweliusza, siedzącego na krześle typu karło, z twarzą wzniesioną ku niebu i z książką na kolanach. Figura, wyrzeźbiona z piaskowca, umieszczona  jest wewnątrz wykonanego z blachy miedzianej przestrzennego wizerunku orbit planet. Napis na głowicy, o treści: JANOWI HEWELIUSZOWI GDAŃSKA MŁODZIEŻ 1973, wykonany jest  z liter odlanych z brązu.

Jan Heweliusz - wybitny gdańszczanin, rajca gdański, właściciel browaru i drukarni, zasłynął w całej Europie jako uczony i badacz, który przyczynił się do rozwoju astronomii. Jego największym dziełem jest licząca 563 strony Selenographia z kilkuset rysunkami i mapami, zawierająca cały dorobek naukowy Heweliusza dotyczący jego obserwacji drogi Mlecznej, planet i Słońca oraz rozdziały poświęcone konstruowaniu lunet. Następnym dziełem była Cometographia, zawierająca opis i historię komet, w tym dziewięciu odkrytych przez Heweliusza. Kolejnym dziełem gdańskiego astronoma była Machinae Coelestis, w którym opisana jest m.in. 46-metrowa luneta skonstruowana przez Heweliusza. Ostatnim dziełem jego życia był katalog gwiazd stałych z wykonanymi przez niego rycinami gwiazdozbiorów. Heweliusz  uważany jest za niezwykły fenomen osobowy, w którym talenty badacza-astronoma, matematyka i wynalazcy (konstruował instrumenty do obserwacji astronomicznych, wynalazł śrubę mikrometryczną) łączyły się  z talentami humanistycznymi.

Pomnik Jana Heweliusza powstał z autentycznej inicjatywy młodzieży uczestniczącej w działaniach klubu młodzieżowego „Neptun”, znanego z niezwykłych wychowawców młodzieży jak społecznik Ryszard Kozłowski. Nietypowa organizacja klubu, w którym istniały „grupy podwórkowe”: Argonauci, Chochoły, Pingwiny, Rysie i in. oraz idea przyjaźni w relacjach i zainteresowania rzeczywistością wokół, zaowocowała licznymi, niekonwencjonalnymi w tamtych czasach działaniami. Historyczne wyprawy „odkrywcze”, przedstawienia amatorskie, turnieje, rysunkowe konkursy malowania kredą na asfalcie czy wystawy niezwykłych przedmiotów angażowały młodzież także w zgłębianie historii Gdańska. Z takiego spojrzenia na świat i takich doświadczeń pojawił się pomysł postawienia pomnika Jana Heweliusza z samodzielnie zebranych funduszy. Pieniądze zbierano w dziesiątkach klubów sympatyków budowy pomnika, robiono także zbiórki złomu miedzi, trudno osiągalnej w tamtym czasie, na elementy pomnika. Inicjatywa, z której powstał pomnik, jest charakterystyczna dla istniejącego w czasach komunistycznych spontanicznego oporu przed jałowiąca szarością życia pod dyktando propagandy politycznej. Tworzenie się obszarów wolności myśli i inicjatyw, wokół niekonwencjonalnych osób, często działających  pod formalnym szyldem instytucji państwowej na polu turystyki, popularyzacji sztuki, nauki, sportu, było ważnym zjawiskiem w Polsce komunistycznej, broniącym społeczność przed degradacją osobistej niezależności i inicjatywy. Pomnik Jana Heweliusza jest także pomnikiem – świadkiem  polskiej rzeczywistości w czasach reżimu komunistycznego.