Gdański Zarząd Dróg i Zieleni

Wymiary

Wysokość obelisku: 230,00 cm

Wysokość całkowita obelisku z cokołem i podstawą: 370,00 cm

Szerokość/długość obelisku: 120,00 cm x 130,00 cm

Usytuowanie

Gdańsk – Oliwa, na Wzgórzu Pachołek (w rzeczywistości jednej z trzech kulminacji Wzgórza Pachołek, historyczna nazwa Luisenberg)

Współrzędne: 54.24’46”N  18.33’3”E

Data odsłonięcia

1889 r. – wzniesiony jako monument poświęcony żonie Fryderyka Wilhelma III królowej Luizie

1975 r. – przearanżowany na pomnik Bitwy pod Oliwą

22.07.1975 r. – odsłonięcie pomnika Bitwy pod Oliwą

Autor projektu/wykonawca

Nieznany

Właściciel/opiekun

Administrator: Gdański Zarząd Dróg i Zieleni

Opis

Monument w formie obelisku kamiennego, upamiętniający polskie zwycięstwo nad flotą wojenną Szwecji w Bitwie morskiej pod Oliwą 28 XI 1627. Pomnik, w aktualnej formie  powstał w roku 1975 z wykorzystaniem XIX-wiecznej konstrukcji architektonicznej memoriału Królowej pruskiej Luizy (cokół i obelisk wykonane w roku 1889) uzupełnionej współczesnymi tablicami  oraz rzeźbą przedstawiającą głowę króla Zygmunta III Wazy umieszczoną na szczycie (obecnie niezachowaną).

Monument ma formę obelisku na trzystopniowym cokole schodkowym z szeroką podstawą cokołu objętą kamiennym krawężnikiem. Obelisk ma formę ściętego ostrosłupa i zbudowany jest z 3 rzędów szaroróżowych bloków granitowych z łupaną fakturą powierzchni. Na bloku szczytowym uwypuklona jest podstawa  istniejącej pierwotnie rzeźby wieńczącej pomnik (w XIX w. był to Orzeł Pruski, w 1975 - rzeźba przedstawiająca głowę Zygmunta III Wazy) w formie regularnego 6-boku z otworem w środku.

Na dwóch ścianach obelisku w płytkich prostokątnych niszach znajdują się kamienne tablice:

1. od strony zachodniej z herbem królewskim Zygmunta III Wazy
2. od strony wschodniej z herbem Gdańska i napisem: „ZYGMUNT III WAZA TWÓRCA POLSKIEJ FLOTY WOJENNEJ, KTÓRA ODNIOSŁA WIELKIE ZWYCIESTWO NAD FLOTĄ WOJENNĄ SZWECJI W BITWIE POD OLIWĄ 28 XI 1627 RENOV 2014”

Pomnik, obecnie upamiętniający polskie zwycięstwo  nad szwedzką flotą w Bitwie pod Oliwą, pierwotnie był monumentem postawionym na pamiątkę obecności na wzgórzu Pachołek (ówcześnie Karlsberg) 31 maja 1798 r. królowej Luizy, żony Fryderyka Wilhelma III. Na zachowanych zdjęciach z przełomu XIX/XX w. widoczny jest granitowy obelisk na trzystopniowym cokole z rzeźbą wieńczącą na szczycie, przedstawiającą Orła Pruskiego. Pomnik otoczony był niewysokim ogrodzeniem z metalowych słupków (o przekroju koła ze stożkową nakrywą i wieńczącą gałką w kształcie szyszki) połączonych metalowymi rurkami. Podstawa cokołu widoczna na zachowanych zdjęciach jest wybrukowana drobnym brukiem lub wokół cokołu jest jedynie niska dekoracyjna roślinność otoczona po obwodzie ogrodzenia niewielkimi polnymi kamieniami. Po zakończeniu II wojny światowej pomnik zdewastowano - zerwano orła wieńczącego pomnik królowej Luizy i usunięto tablice.

Bitwa pod Oliwą - Bitwa morska na gdańskiej redzie (określano tak obszar sięgający Oksywia, gdzie w rzeczywistości się odbyła), stoczona w ramach wojny Polski ze Szwecją z lat 1626–1629. Celem akcji było przerwanie szwedzkiej blokady Zatoki Gdańskiej i gdańskiego portu. W bitwie wzięło udział 10 okrętów polskiej floty pod dowództwem Arenda Dickmanna, Szwedzi dysponowali 6 okrętami. Podczas bitwy, która trwała około 2 godzin, Szwedzi stracili 2 okręty (jeden zatopiony, drugi zdobyty abordażem) oraz około 350 marynarzy; straty floty polskiej wynosiły 47 zabitych marynarzy. W konsekwencji bitwy zlikwidowano blokadę gdańskiego portu i odniesiono prestiżowy sukces w postaci rozgłoszonego w Europie pierwszego w historii zwycięstwa nad flotą szwedzką. Skala bitwy była jednak zbyt mała, by zaważyć na dalszych losach wojny.