Zobacz na mapie
Gdańsk to miasto tysiąca zabytków – kamienic, kościołów, pomników, wież czy bram. Zupełnie inaczej prezentują się one za dnia, w świetle słonecznym, kiedy można dostrzec ich niemal każdy szczegół architektoniczny czy rzeźbiarski. A co dzieje się z nimi po zapadnięciu zmroku? Jak sprawić, by w blasku świateł latarni ulicznych, reflektorów samochodowych czy sygnalizatorów obiekty zabytkowe nie utonęły w ciemności?
Z pomocą przychodzi iluminacja świetlna, dzięki której obiekty architektoniczne stają się dobrze widoczne po zmroku, a ich charakterystyczne detale, mimo ciemności pozostają wyeksponowane. Dzięki iluminacjom kształty są uwypuklane przez grę światła i cienia, a fasady czy inne elementy potrafią mienić się różnymi kolorami. Przez to po zapadnięciu zmroku miasto nabiera wyjątkowej atmosfery i wręcz magicznego nastroju, a iluminacje tworzą jego piękny pejzaż.
Przepis na efektowną iluminację
Aby iluminacja świetlna wywołała pożądany efekt, spełnionych musi zostać szereg warunków. Wśród nich wyróżnić można kilka podstawowych. Jednym z nich jest wybranie metody oświetlenia danego obiektu – zalewową lub punktową. Iluminacje zalewowe oświetlają obiekt jednolicie, podobnie do światła dziennego, natomiast punktowe podświetlają wybrane elementy, np. budynku czy pomnika. Tę pierwszą wykorzystuje się do oświetlania budowli o dużych gabarytach i do ekspozycji całości jej bryły, natomiast punktowo podświetla się mniejsze obiekty, by zwrócić uwagę na poszczególne detale architektoniczne. Metoda punktowa pozwala również umieścić źródła światła na elewacji obiektu, co daje szersze możliwości w operowaniu światłem i cieniem, podczas gdy sposób zalewowy stosuje się umieszczając oprawy świetlne na poziomie gruntu.
Najnowszą metodą iluminacji stosowaną obecnie przez GZDiZ jest metoda cieniowania obiektu. Polega ona na takim usytuowaniu i ustawieniu oprawy, by światło padało na dany fragment elewacji tzw. „smugami”, które łączą się ze sobą w określonym punkcie. Dzięki temu można wyeksponować np. charakterystyczny element danej budowli, jej przestrzenne detale itd. Przykładem zastosowania takiej metody jest iluminacja kościoła św. Jakuba przy ul. Łagiewniki, czy iluminacja kościoła św. Bartłomieja.
Kolejnym ważnym aspektem przy tworzeniu iluminacji jest dobranie odpowiedniej liczby źródeł światła i jego mocy oraz właściwych kątów świecenia. Zbyt jasne oświetlenie tworzy bowiem nienaturalną poświatę, która może drażnić wzrok, a zbyt ciemne nie wywoła efektu. Poza tym iluminacja nie może oślepiać osób, które znajdują się wewnątrz podświetlanego budynku, a także poruszających się w jego pobliżu kierowców i pieszych, zagrażając bezpieczeństwu ruchu drogowego.
Przy projektowaniu iluminacji dużą uwagę zwraca się również na jej kolor – poprzez różne temperatury światła białego, aż po wszystkie barwy tęczy. Część obiektów posiadać może iluminację w kilku kolorach, które można zmieniać w zależności od okazji. Przykładem obiektu, który można oświetlać w różnych kolorach jest wiadukt w ciągu ul. Kościuszki przy Galerii Bałtyckiej. Jego możliwości techniczne dają możliwość ustawienia niemal każdej barwy z palety RGB.
Oprócz wspomnianych podstawowych kryteriów tworzenia iluminacji ważne są również aspekty czysto techniczne, jak wybór opraw oświetleniowych, miejsce i sposób ich montażu, a także zasilanie i system sterowania. Na efekt iluminacji ma także wpływ liczba projektorów, kierujących światło na dany obiekt. Do podświetlenia tych o stosunkowo niewielkich rozmiarach, np. pomnik czy maszt flagowy wystarczy nawet jeden projektor, jednak przy budynkach czy wiaduktach potrzeba ich już znacznie więcej. Przykładowo do oświetlenia kościoła św. Jakuba potrzeba 39 projektorów, a Katowni – 62. Natomiast do iluminacji potężnej bryły Bazyliki Mariackiej wykorzystywanych jest aż 113 projektorów! Jeszcze więcej źródeł światła wymaga iluminacja obiektów inżynierskich. Dla przykładu – iluminacja Mostu Wantowego składa się z aż 557 ledowych świetlówek!
Historia iluminacji w Gdańsku
Historia gdańskich iluminacji sięga lat 60. XX wieku. Wówczas zaczęto podświetlać obiekty w historycznym centrum miasta – na ulicy Długiej oraz Długim Targu. Do uzyskania ich efektownego oświetlenia dochodzono metodą prób i błędów, sprawdzając różne miejsca usytuowania projektorów i eksperymentując z ich mocą. Iluminacją sterowano wówczas ręcznie i do ich obsługi konieczny był sztab pracowników. Wyposażony w radiotelefon projektant iluminacji wydawał polecenia pracownikom rozlokowanym na dachach kamienic, którzy zgodnie z jego sugestią operowali mocą i kierunkiem świecenia poszczególnych projektorów. Operowanie projektorem było zresztą czynnością, która wymagała sporo wysiłku. Do iluminacji używano bowiem projektorów lotniczych o dużych rozmiarach, stosowanych na lotniskach do oświetlenia drogi do lądowania samolotów.
W ten sposób gdańskie zabytki oraz pozostałe obiekty iluminowane były do lat 80. kiedy ze względu na ograniczone możliwości finansowe włączanie iluminacji stało się zbyt kosztowne i historyczne budowle i pomniki utonęły wówczas w ciemności na ponad 10 lat.
Wyszły z niej w połowie lat 90. kiedy, dzięki postępowi technicznemu, rozpoczęto proces modernizowania poszczególnych iluminacji, wymieniając przestarzałe projektory na energooszczędny sprzęt nowej generacji. W tym czasie powstawały również nowe iluminacje, przede wszystkim zabytków na Głównym i Starym Mieście, jak również kościołów i pomników.
Od roku 2000 nastąpił dynamiczny wzrost liczby iluminowanych obiektów zabytkowych. Postęp technologiczny spowodował, że moce wykorzystywanych do iluminacji projektorów spadły do 35-250 W, a nowoczesne oprawy LED-owe dają pożądany efekt iluminacji już przy mocy 10 W. Dla porównania, wykorzystywane w latach 60. ubiegłego wieku projektory węgierskiej firmy VBKM miały moc 1000, a nawet 2000 W. Obecnie do sterowania iluminacją nie potrzeba również licznej ekipy technicznej. Podświetlenie sterowane jest automatycznie i włączane oraz gaszone jest wraz ze światłem ulicznym, a nad ich poprawnym działaniem czuwa oprogramowanie komputerowe i elektronika.
Obecnie w Gdańsku, w utrzymaniu Gdańskiego Zarządu Dróg i Zieleni, znajduje się 94 iluminacji różnego rodzaju obiektów. Nie są to już wyłącznie budowle zabytkowe, obiekty sakralne, czy pomniki. Podświetlane są również obiekty inżynierskie, takie jak mosty czy wiadukty, a także maszty flagowe oraz pamiątkowe tablice.
Gdańskie iluminacje nie tylko cieszą oczy mieszkańców miasta i odwiedzających je turystów. Otrzymują one również branżowe nagrody. Gdańsk był nagradzany w konkursach na „najlepiej oświetloną gminę i miasto”, otrzymując wyróżnienia za iluminację Ratusza Staromiejskiego, Wielkiej Zbrojowni, kościołów p.w. św. Apostołów Piotra i Pawła, św. Andrzeja Boboli, św. Jakuba, Matki Bożej Królowej Korony Polskiej, św. Franciszka z Asyżu, Najświętszego Serca Jezusowego, a także cerkwi prawosławnej św. Mikołaja.
Iluminacje świąteczne
Oprócz iluminacji, która podświetla obiekty Gdańska przez cały rok, w okresie Bożego Narodzenia uruchamiana jest również iluminacja świąteczna, nadająca miastu wyjątkowego klimatu. Na drzewach, latarniach, słupach trakcyjnych, na placach, skwerach oraz w parkach już od początku grudnia aż do początku lutego świecą tysiące kolorowych lampek, łańcuchów ledowych i innych ozdób w kształcie gwiazd, choinkowych gałązek, płatków śniegu i lodowych sopli. Na ulicach Gdańska z tej okazji pojawiają się również specjalne świetlne konstrukcje, nawiązujące swoim kształtem do historii i morskiego charakteru miasta. Co roku, niesłabnącą popularnością mieszkańców i turystów cieszą się świetlne dźwigi stoczniowe, świecące Lwy Gdańskie czy wykonana z lampek luneta Jana Heweliusza.
W czasie świąt tysiące gdańszczanek i gdańszczan odwiedza również Park Oliwski, który zimą przybiera nową, świetlną szatę. We współpracy z Międzynarodowymi Targami Gdańskimi oraz podmiotami prywatnymi podświetlana jest parkowa roślinność oraz infrastruktura wzdłuż głównych alei Parku. Nie sposób nie wspomnieć tutaj o szpalerze podświetlonych drzew, który tworzy swego rodzaju świetlny korytarz, dający niesamowite wrażenia podczas spaceru. Równie imponująco prezentują się także dekoracje latarniowe, bramy ledowe, czy figury świetlne w kształcie żaglowców.
W tej zakładce przedstawione zostały niektóre obiekty iluminowane przez Gdański Zarząd Dróg i Zieleni. Aby przejść do ich opisu, należy kliknąć ikonę "Zobacz na mapie".